6. Windturbines

Klaas Jan trapt af: “Windmolens op deze locatie vind ik wel passen bij de maat en sterke structuren van dit landschap. De windmolens zie je al van grotere afstand en ze benadrukken feitelijk de openheid.” Adri vult aan: “Het gaat hier om een landschap dat in ontwikkeling is. Dat zie je aan de bebouwingslinten waar bedrijfsuitbreiding plaatsvindt, de opwaardering van de Westfrisiaweg en de groei van kernen.” Adri herinnert zich de discussie over Wind op Land, die ook in de ARO aan de orde kwam. “Deze locatie bij Zwaagdijk kwam toen al prominent naar voren. De vraag bij de ARO was wat je nog kunt adviseren over een dergelijke ontwikkeling. Het gaat dan om zaken als locatie, afstand tussen de windmolens, de kleur wellicht.” Klaas Jan vindt windmolens met aan de onderzijde een gradiënt van groen naar grijs/wit wel passend. “Bij schuren vind ik het groen vaak een lapmiddel, maar bij windmolens zorgt de kleur ervoor dat het object zich nestelt in het landschap, waardoor het minder een ‘alien’ wordt.” Adri zegt hierop: “Windmolens horen bij een nieuwe laag die aan het landschap wordt toegevoegd. Het gaat erom dat deze laag kwaliteit toevoegt aan het bestaande landschap.”

“Bewoners moeten meegenomen worden in het onderliggende verhaal, daarmee kun je veel weerstand wegnemen.”

Adri gaat verder in op de manier waarop projecten tot stand komen. “Meestal is er sprake van een initiatiefnemer die een plan inbrengt. Vaak leidt dit tot protest bij omwonenden, zoals ook hier in West-Friesland. Het in een vroeg stadium betrekken van bewoners is van groot belang.” Klaas Jan vult aan: ”Wanneer je bewoners laat participeren in de opbrengst, zie je dat de plannen vaak meer worden geaccepteerd. Het project wordt dan ook een beetje van jou. Als de stemming bij omwonenden eenmaal negatief is, is het lastig deze nog te wijzigen. In het geval van het Windpark Westfrisia was de gemeente ook van begin af aan tegen. Je zou mogen verwachten dat een gemeente juist een intermediair zou zijn tussen initiatiefnemer en bewoners. De gemeente zal toch ook op de een of andere manier moeten bijdragen aan het energieakkoord en het klimaatakkoord en moet hier niet voor weglopen.” Adri zegt hierop: “De gemeente kan bijvoorbeeld actief op zoek gaan naar locaties voor hernieuwbare energie en zou moeten aangeven hoe je het landschap actief en kwalitatief goed kunt ontwikkelen.” “Of zoeken naar alternatieve vormen van duurzame energie. Verder zal de discussie over windenergie in Noord-Holland gevoerd blijven worden. Feitelijk mag een windrijke provincie wel iets meer programma naar zich toe trekken”, vult Klaas Jan aan.

Adri wil de discussie opschalen. “Wageningen Universiteit doet onderzoek naar de ontwikkeling van energielandschappen. Daaruit blijkt onder meer dat mensen behoefte hebben aan een logisch verhaal (het narratieve deel van het landschap). Het gaat daarbij onder andere over het ontstaan en de ontwikkeling van het landschap en hoe nieuwe energiebronnen daar een plek in krijgen. Zo heeft het landschap in het verleden ook altijd al bijgedragen aan de energieproductie, denk maar aan turfwinning en de oudere windmolens. Door mensen van het begin af aan mee te nemen in het verhaal wordt de kans op acceptatie ook groter.” Klaas Jan sluit zich hierbij aan: “Als initiatiefnemer moet je het verhaal kunnen vertellen en kun je een deel van de weerstand wegnemen.”

“De ARO vraagt aandacht voor de verschillende schaalniveaus waarop je naar een plan moet kijken.”

Hier hoort een communicatiespoor bij. Daaraan voorafgaand moeten gemeente en provincie duidelijke doelen stellen en niet teveel meegaan in het negatief sentiment of hier alleen maar op reageren.” Adri zegt hierop: “Het lijkt vaak te gaan om de weerstand tegen een ontwikkeling op een bepaalde plek, maar het proces en de manier waarop mensen hierin worden betrokken is minstens zo belangrijk. Het zou moeten gaan om hoe mensen het landschap ervaren. Mensen zijn vaak niet tegen windmolens, maar ze willen er niet zonder inspraak mee geconfronteerd worden.”

Klaas Jan geeft aan dat de weerstand hier niet alleen betrekking heeft op de windmolens, maar ook op de andere ontwikkelingen die hier plaatsvinden, zoals de Westfrisiaweg en de stedelijke ontwikkelingen. “Hier in West-Friesland zie je enerzijds een enorme ondernemerszin en nuchterheid. Ondernemers vinden de ontwikkeling van de Westfrisiaweg bijvoorbeeld wel goed, omdat ze dan beter bereikbaar zijn. Anderzijds is er sprake van nostalgie en het verlangen om het oude te handhaven. Er zijn ook bewoners die de Randstad ontvlucht zijn, op zoek naar rust en ruimte. Zij waarderen de nieuwe ontwikkelingen een stuk minder.” “Het gebied is ecologisch gezien overigens een woestijn”, vervolgt Klaas Jan. “Alleen de Kromme Leek heeft nog enige betekenis. Je verwacht dat er aan de stedelijke ontwikkeling en het ontwikkelen van economische kwaliteit ontwikkeling van ecologische en landschappelijke kwaliteit gekoppeld zou worden, maar dat lijkt nauwelijks het geval.”

De ARO krijgt vrijwel altijd concrete plannen voorgelegd en vraagt in haar advies altijd aandacht voor de ruimere context van een plan. Klaas Jan: “Het gaat niet alleen om de plek zelf, maar om het feit dat er sprake is van een dynamisch, zich ontwikkelend landschap. Er moet op verschillende schaalniveaus naar een plan worden gekeken, wat overigens ook geldt voor andere vormen van duurzame energie. ”Zo is in de ARO ook een plan besproken voor een zonneakker bij Hoofddorp. Adri: “Dit gaat om een tijdelijke voorziening, waarvan je wellicht als gemeente en provincie meer een showcase zou kunnen maken.” Klaas Jan vindt vooral ook het dubbelgebruik van dit soort ontwikkelingen interessant. “Je kunt bij een zonneakker de ondergrond gebruiken voor schapen en hiermee het beheer zoveel mogelijk beperken, maar ook zou je ecologisch gezien dit schaduwrijke milieu veel meer betekenis kunnen geven, bijvoorbeeld als artificieel bosmilieu.” Adri vindt de  interactie tussen landschap en techniek erg interessant. “Het gaat niet alleen om de cultuurhistorische betekenis, maar ook om de betekenis die de techniek toevoegt aan het landschap. Vraag is hoe dit door alle betrokken partijen samen, inclusief bewoners, wordt opgepakt.”